طب سنتی به اهمیت اضداد که تشکیل دهنده حیات می‌باشد، پی برده است. در واقع خواص سردی و گرمی غذا هم یکی از این اضداد است که باعث ادامه زندگی می‌شود. اهمیت موضوع گرمی و سردی به قدری است که اطباء قدیم، سلامتی بدن را در گرو مزاج متعادل می‌دانند و به هم خوردن این توازن را بیماری زا محسوب می‌کنند. هر کس در برابر یکسری غذاها واکنش مخصوص به ساختمان بدن خود را نشان می‌دهد. این مطالب مانند تمام جنبه‌های دیگر زندگی مرتبط به توازن اضداد است.
غذاهای گرم باعث بهبود جریان خون و نگهداری گرمای بدن می‌شوند. از نشانه‌های مصرف بیش از حد غذاهای گرم می‌توان به جوش، تب، یبوست، بوی تند ادرار، بالا رفتن فشارخون، عطش زیاد، افسردگی، سردرد، بی قراری و آشفتگی و سرگیجه اشاره نمود. در مقابل، غذاهای سرد باعث تعدیل این علائم می‌شوند، ولی مصرف زیاد غذاهای سرد باعث آرتریت،روماتیسم، دست و پای سرد، تکرر ادرار، ترشح زیاد بزاق، دل درد، نفخ شکم، اسهال، اضطراب، گرفتگی عضله، خستگی و درد ماهیچه می‌شود.
لزوم تعادل مزاج و غذا
بر اساس طب سنتی ایران هر فرد حالت و طبیعت مزاج بدن خود را نسبت به غذاهای سرد و گرم باید تشخیص دهد و در مصرف آن‌ها رعایت اعتدال را بنماید تا دچار عوارض نشود.در ارتباط با چهار مزاج اصلی لازم است بدانیم غذاهای چرب و شیرین صفرا را زیاد می‌کنند، غذاهای مانده، شور و بیات، نمک سود، سودا را زیاد می‌کنند، غذاهای سردی بخش مثل لبنیات، ترشی و سرکه بلغم را زیاد می‌کنند.
پرخوری نیز حالت دموی مزاج را زیاد می‌کند.
به خاطر اهمیت شناخت غذاهای گرم و سرد لیست خلاصه از آن‌ها جهت آشنایی ارایه می‌شود.
لبنیات:
۱-ماست سرد و تر
۲- شیر سرد و تر
۳-کره سرد و تر
۴- دوغ خیلی سرد و تر
۵- سرشیر سرد و تر
۶- خامه سرد و تر
۷-پنیر سرد و خشک
۸-کشک سرد و خشک
9 - شور سرد و تر
۱0 -قره قوروت خیلی سرد و خشک
۱1 - ماست چکیده سرد و تر
کلیه لبنیات فوق‌العاده سرد بوده و برای افرادی که از مزاج سردی برخوردار هستند
مضر می‌باشد. چون دارای کلسیم هستند نحوه استفاده از آن‌ها را بیان می‌کنیم.
از بین مواد لبنی کشک بیشترین کلسیم را داشته و توصیه می‌شود هفته‌ای یک الی
دو بار آش جو و کشک مرغوب استفاده شود.
بهتر است در صورت استفاده از ماست از چکیده آن همراه پونه و موسیر و نمک
و کمی فلفل مصرف شود.
در صورت استفاده از پنیر آن را شب همراه گردو و پیاز و نعناع میل کنید.
حبوبات و غلات:
۱-نخود سفید گرم و خشک
۲-نخود سیاه گرم و خشک
۳-لوبیا سفید کمی گرم وتر
۴-لوبیا چیتی گرم وتر
۵-لوبیا قرمز کوچک گرم وتر
۶-لوبیا قرمز درشت گرم وتر
۷-لوبیا چشم بلبلی کمی گرم وتر
۸-لوبیا کشاورزی (کپسولی)کمی گرم وتر
۹-عدس سرد و خشک
۱۰ -دال عدس گرم و خشک
۱۱ -گندم گرم وتر
۱۲ -جو سرد وتر
۱۳ -چاودار (جو دو سر) معتدل
۱۴ -ماش سرد و خشک
۱۵ -لپه گرم و خشک
۱۶ -لوبیا سویا گرم وتر
۱۷ -برنج سرد وتر
۱۸ -ارزن سرد و خشک
۱۹ -ذرت سرد و خشک
۲۰ -لوبیا چیتی مخصوص گرم وتر
۲۱ -باقلا سرد وتر
۲۲ -نخودفرنگی سرد وتر
۲۳ -سنگک سرد و خشک
حبوبات و غلات بهترین برای انسان بوده و در واقع غذای اصلی انسان می‌باشد.
حبوبات و غلات کامل‌ترین و بی‌ضررترین غذا بوده به شرطی که برای طبخ آن از
زودپز استفاده نشود.
سعی کنید که بیشترین غذای روزانه اتان حبوبات و غلات باشد تا همیشه سالم
و تندرست باشید.
برای تهیه بهترین و کامل‌ترین غذا از حبوبات و غلات می‌توان آن‌ها را به نسبت خاصی
مخلوط کرده و با حرارت ملایم بطوریکه قبلاً خیس کرده‌ایم بپزیم. و مقداری
سبزیجات تازه و کمی کشک سالم به آن اضافه کنیم.
این غذا را حداقل هفته‌ای یک تا دو بار میل کنید.
مزاج مغزهای گیاهی
۱-بادام هندی گرم و خشک
۲- گردو گرم و خشک
۳-بادام درختی کمی گرم وتر
۴-پسته گرم و خشک
۵-فندق گرم و خشک
۶-نارگیل گرم و خشک
۷-بادام زمینی گرم وتر
۸-بادام کوهی گرم و خشک
۹-بنه (پسته کوهی() گرم و خشک
۱۰ -چلغور خیلی گرم و خشک
۱۱ -کنجد گرم وتر
۱۲ -بلوط سرد و خشک
۱۳ -شاه بلوط سرد و خشک
۱۴ -خشخاش سرد و خشک
۱۵ -شاه دانه سرد و خشک
۱۶ -انچوچک )دانه نوعی گلابی وحشی) معتدل
۱۷ -تخمه آفتاب گردان گرم وتر
۱۸ -تخمه کدو سرد و تر
۱۹ -تخمه هندوانه سرد و تر
۲۰ -تخمه خربزه گرم وتر
۲۱ -تخمه طالبی گرم وتر
۲۲ -تخمه گرمک سرد و تر
۲۳ -تخمه دست انبو گرم وتر
۲۴ -بزرک قهوه‌ای گرم و خشک
۲۵ -بزرگ سیاه گرم و خشک
ریشه‌ها:
۱- شلغم گرم وتر
۲- ترب سیاه گرم و خشک
۳- ترب سفید گرم و خشک
۴- پیاز گرم و خشک
۵- سیر گرم و خشک
۶- سیب زمینی سرد و تر
۷- سیب زمینی ترشی کمی و گرم و تر
۸- هویج فرنگی گرم و تر
۹- زردک (هویج ایرانی( گرم و تر
۱۰ -شقایق (هویج بیابانی( گرم و تر
۱۱ -کلم قمری گرم و تر
۱۲ -موسیر گرم و خشک
۱۳ -چغندر قند معتدل و کمی گرم
۱۴ -چغندر قرمز معتدل و کمی گرم
سبزیجات:
۱-کلم برگ گرم و خشک
۲-گل کلم گرم و خشک
۳-کلم بروکلی گرم و خشک
۴-کنگر گرم و کمی خشک
۵-ریواس کمی گرم و خشک
۶-تره فرنگی گرم و خشک
۷-مارچوبه گرم و تر
۸-بولاق اوتی (علف چشمه) گرم و خشک
۹-شنگ سرد و خشک
۱۰ -ریش بز سرد و خشک
۱۱ -غازیاقی سرد و خشک
۱۲ -ترشک سرد و خشک
۱۳ -قارچ سرد وتر
۱۴ -کنگر فرنگی (آرتیشو) کمی گرم و خشک
۱۵ -لوبیا سبز سرد وتر
۱۶ -خرفه خیلی سرد و تر
۱۷ -شور گرم و خشک
۱۸ -سلمک سرد وتر
۱۹ -بلمک سرد و تر
۲۰ -ریحان کمی گرم و خشک
۲۱ -تره خیلی گرم و کمی خشک
۲۲ -جعفری خیلی گرم و خشک
۲۳ -شنبلیله گرم و خشک
۲۴ -گشنیز سرد و خشک
۲۵ -تربچه گرم و خشک
۲۶ -پیازچه گرم و خشک
۲۷ -نعناع نسبتاً گرم و خشک
۲۸ -ترخون خیلی گرم و خشک
۲۹ -مرزه نسبتاً گرم و خشک
۳۰ -سوسنبر خیلی گرم و خشک
۳۱ -پونه گرم و خشک
۳۲ -شاهی گرم و نسبتاً خشک
۳۳ -شوید گرم و خشک
۳۴ -اسفناج کمی سرد و تر
۳۵ -کرفس گرم و خشک
۳۶ -بامیه سرد و تر
۳۷ -کاهو سرد و تر
توت‌ها و بذرهای ملین
۱- توت سفید گرم وتر
۲- توت سیاه گرم وتر
۳- شاه توت سرد و تر
۴- توت فرنگی سرد و تر
۵- تمشک معتدل
۶- توت خشک گرم و خشک
۱-قدومه شیرازی گرم وتر
۲-قدومه شهری گرم وتر
۳-تخم مرو سرد و تر
۴-تخم ریحان گرم وتر
۵-خاکشیر خنک
۶-بار هنگ خنک
۷-اسفرزه سرد و تر
۸-فرنجمشک گرم و خشک
۹-تخم شربتی گرم وتر
۱۰ -بالنگو گرم وتر
صیفی‌جات:
۱-خربزه گرم و تر
۲-هندوانه سرد و تر
۳-طالبی گرم و تر
۴-گرمک سرد و تر
۵-دست انبو گرم و تر
۶-خیار سبز سرد و تر
۷-خیار چمبر کمی سرد و تر
۸-گوجه فرنگی سرد و تر
۹-فلفل دلمه گرم و خشک
۱۰ -فلفل سبز گرم و خشک
۱۱ -بی بر گرم و خشک
۱۲ -بادمجان گرم و خشک
۱۳ -کدو خورشتی سرد و تر
۱۴ -کدوحلوایی گرم و تر
مرکبات:
۱-پرتقال سرد و تر
۲-لیموشیرین سرد و تر
۳-نارنگی سرد و خشک
۴-دارابی سرد و تر
۵-گریپ‌فروت سرد و تر
۶-بالنگ (ترنج)سرد و تر
۷-نارنج خیلی سرد وتر
۸-بکرائی سرد و تر
۹-بتابی سرد و تر
۱۰ -بیدخونی سرد و تر
۱۱ -لیموعمانی سرد و خشک
۱۲ -لیموترش سرد و تر
۱۳ -کی وی سرد و تر
۱۴ -پرتقال مربایی سرد و تر
میوه‌جات:
۱- سیب گرم و خشک
۲- گلابی گرم و تر
۳- انار سرد و تر
۴- به گرم و تر
۵- گیلاس گرم و تر
۶- آلبالو سرد و تر
۷- هلو سرد و تر
۸- زردآلو سرد و تر
۹- گوجه سبز سرد و خشک
۱۰ -آلو بخارا سرد و تر
۱۱ -آلو سیاه سرد و تر
۱۲ -آلوزرد سرد و خشک
۱۳ -ازگیل سرد و خشک
۱۴ -زالزالک سرد و خشک
۱۵ -انگور گرم و تر
۱۶ -خرما گرم و خشک
۱۷ -قیسی گرم و تر
۱۸ -شفتالو سرد و تر
۱۹ -زیتون رسیده گرم و تر
۲۰ -زیتون کال سرد و خشک
۲۱ -موز گرم و تر
۲۲ -آناناس گرم و تر
۲۳ -پاپایا (خربزه درختی) گرم و تر
۲۴ -انبه گرم و تر
۲۵ -سنجد سرد و خشک
۲۶ -کنار (میوه درخت سدر) خنک
۲۷ -شلیل سرد و تر
۲۸ -ذغال اخته سرد و تر
گوشت‌ها:
۱-گوشت شتر گرم و خشک
۲- گاو سرد و تر
۳- گوساله سرد و تر
۴- گوسفند گرم و تر
۵- بز سرد و تر
۶- مرغ گرم و تر
۷- خروس سرد و تر
۸- جوجه مرغ گرم و تر
۹- جوجه خروس خنک
۱۰ - انواع ماهی سرد و تر
۱۱ - میگو سرد و تر
۱۲ - اردک سرد و تر
۱۳ - غاز گرم و تر
۱۴ - بوقلمون گرم و تر
۱۵ - کبک گرم و تر
۱۶ - بلدرچین وحشی گرم و تر
۱۷ - قرقاول گرم و تر
۱۸ - کوسه ماهی گرم و تر
۱۹ - سار گرم و تر
۲۰ - گنجشک گرم و تر
۲۱ - کبوتر گرم و تر
۲۲ - آهو گرم و تر
۲۳ - کله و پاچه سرد و تر
۲۴ - سیرابی سرد و تر
۲۵ - دل گرم و تر
۲۶ - قلوه گرم و تر
۲۷ - جگر سفید سرد و تر
۲۸ - جگر سیاه گرم و تر
ادویه‌جات:
۱-آویشن گرم و خشک
۲-اکلیل کوهی (رزماری( گرم و خشک
۳-بادیان رومی (رازیانه( گرم و خشک
۴-برگ مو گرم و خشک
۵-پونه کوهی گرم و خشک
۶-جوز هندی گرم و خشک
۷-خردل گرم و خیلی خشک
۸-دارچین گرم و خشک
۹-زردچوبه گرم و خشک
۱۰ -زعفران گرم و خشک
۱۱ -زنجبیل خیلی گرم و کمی خشک
۱۲ -زنیان گرم و خشک
۱۳ -زبره سبز خیلی گرم و خشک
۱۴ -زبره سیاه خیلی گرم و خشک
۱۵ -فلفل سفید خیلی گرم و خشک
۱۶ -فلفل سیاه خیلی گرم و خشک
۱۷ -فلفل قرمز خیلی گرم و خشک
۱۸ -سماق سرد و خشک
۱۹ -کاکائو گرم و خشک
۲۰ -هل کمی گرم و خیلی خشک
۲۱ -میخک خیلی گرم و خشک
۲۲ -گل‌رنگ گرم و خشک
۲۳ -گلپر گرم و خشک
۲۴ -وانیل گرم و خشک
۲۵ -سیاه دانه گرم و خشک
اطلاعات کاملی از تاثیر غذاهای گرم و سرد و ارتباط آن با بیماری‌ها را در کتاب "تغذیه و تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و روایات" بخوانید.
